استعاره از تشبيه رساتر و خيال انگيز تر است و در برانگيختن عواطف ، موثر تر ، زيرا خود از درون تشبيه بليغ كه رساترين نوع تشبيه است خلق مي شود .
1- آرايه ي ادبي به كار رفته در مصراع ” عيش اين گلشن خماري بيش نيست “ چيست ؟

1) استعاره                2) تشبيه                3) كنايه                  4) ايهام  

2- ” خرده ي مينا “ در عبارت : توگفتي خرده ي مينا برخاكش ريخته و عقد ثريا از تاكش آويخته ، داراي چه صنعتي است ؟

1) جناس              2) تمثيل              3) استعاره                4) تشبيه   
نکته 332
استعاره مكنيه ، تشبيهي است كه در آن ” مشبه “ ذكر و مشبه به حذف مي گردد و يكي از اجزا يا ويژگي هاي مشبه به بيايد .

 1- ” شب “ در بيت زير داراي كدام آرايه ي ادبي است ؟

 شبي گيسو فروهشته به دامن  //   پلاسين معجر و قيرينه گرزن

الف)تشخيص       ب)استعاره مصرحه             ج)كنايه        د)ايهام
1- در كدام گزينه تشخيص مشهود نيست ؟

1) اين سر به مهر نامه بدان مهربان رسان
2) اي صبح دم ببين كه كجا مي فرستمت
3) باد صبا دروغ زن است و تو راست گوي
4) دست هوا به رشته ي جان بر ، گره زده است

 2- در كدام بيت تشخيص به كار رفته است ؟ 

1)گوشم به راه تا كه خبر مي دهد ز دوست / صاحب خبر بيامد و من بي خبر شدم
2) درشمارارچه نياوردكسي حافظ را / شكر كان محنت بي حد و شمار آخر شد
3) از در درآمدي ومن از خود به در شدم / گويي كزين جهان به جهان دگر شدم
4) آن همه ناز و تنعم كه خزان مي فرمود / عاقبت درقدم باد بهار آخر شد

  2- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ......استعاره و تشبيه به كار رفته است .

1)     به جز وفاوعنايت نماند در همه عالم / ندامتي كه نبردم ملامتي كه نديدم
2) به روي بخت زديده ز چهر عمر به گردون / گهي چو اشك نشستم گهي چو رنگ پريدم
3) كي ام شكوفه اشكي كه در هواي تو هر شب / زچشم ناله شكفتم به روي شكوه دويدم
4) نبود از تو گزيري چنين كه بار غم دل / زدست شكوه گرفتم به دوش ناله كشيدم

2)         نکته 335
چنانچه واژه اي در غير معني واقعي به كار رود به آن ” مجاز “ مي گويند .

3)         1- كلمه ي جهان در همه ي گزينه ها داراي آرايه مجاز است به جز گزينه ي .....

4)         1) جهان متفق بر الهيتش                  2) جهان زدردو داغ توآه و ناله كند
3) جهان اي پسر ملك جاويد نيست       4) جهان دل نهاده بر اين داستان  
2- در بيت زير مجموعا چند مجاز وجود دارد ؟
خروشي برآمد زدشت و ز شهر     //     غم آمد جهان را از آن كاربهر

5)        1) چهار              2) سه 3          ) دو               4) يك

6)         نکته 336 چنانچه واژه اي داراي چند معني باشد مجاز نيست

7)        . 1- كدام واژه در ابيات زير متناسب با آرايه مجاز است ؟
فراموش كردي توسگزي مگر/ كمان و بر مرد پرخاشخر

8)         بكوبمت زآن گونه امروز يال / كزين پس نبيند تو را زنده زال
1) پرخاشخر              2) زال           3) سگزي                 4) يال  

2- كدام واژه نمي تواند داراي آرايه ي مجاز باشد؟

9)        1) ايران         2) مرد و زن             3) شير           4) لب و دندان  

نکته 337
پيوندي كه ميان حقيقت و مجاز وجود دارد ” علاقه “ ناميده مي شود .

10)       1- كلمه ” سر “ در بيت زير داراي چه نوع علاقه اي است؟
سر آن ندارد امشب كه برآيد آفتابي  //    چه خيالها گذر كرد و گذر نكرد خوابي

1) جزئيه         2) محليّه          3) آليه            4) لازميه  
2- مجاز در بيت زير داراي چه نوع علاقه اي است؟

11)       برآشفت عابد كه خاموش باش  //   تو مرد زبان نيستي گوش باش
1)جزئيه              2) آليه)             3) سببيه              4) كليه
نکته 338
آفرينش مجاز با وجود علاقه صورت مي گيرد
كه رايج ترين علاقه ها عبارتند از :
1- جزئيه 2- كليه3- محليه 4- سببيه5- لازميه 6- آليه
1- در كدام گزينه مجاز با علاقه جزئيه نيامده است ؟
1) در نفيرم مرد و زن ناليده اند      2) لب و دندان سنائي همه توحيد تو گويد
3) بيامد كه جويد زايران نبرد         4 ) شبي بياد دارم كه چشمم نخفت

12)     
2- كلمه ي ” دشت “ در مصراع ” سراسر همه دشت بريان شدند “ داراي چه نوع علاقه اي است ؟
1) محليه       2) جزئيه         3) آليه       4) لازميه

13)       نکته 339
كنايه در لغت به معني پوشيده سخن گفتن است و در اصطلاح آن است كه عبارتي داراي دو معني باشد يكي نزديك و ديگر دور ، اما معني دور مورد نظر باشد.

1- اگر جمله ي ” خاكستر خانه او زياد است “ در مفهوم او ميهمان نواز است به كار رود از كدام آرايه ادبي استفاده شده است ؟
1) تشبيه           2) استعاره          3) كنايه      4) مجاز
2- مفهوم كنائي كدام گزينه با بقيه متفاوت است ؟
1) شكر در زير اب پنهان كردن          2) البرز به كلند برگرفتن
3) دريا به پيمانه پيمودن                  4) آب از سر چشمه بستن
نکته 340 كنايه سبب درنگ خواننده است ذهن او را به تلاش وا مي دارد و حالات را براي او محسوس مي سازد .
1- ” تهي پاي رفتن “ در بيت زير كنايه از چيست ؟

14)       تهي پاي رفتن به از كفش تنگ       //    بلاي سفر به كه در خانه جنگ
1) كفش نداشتن      2) همسر داشتن      3) بي همسر بودن        4) سازگاري يافتن

2- جمله ي دوم عبارت زير داراي كدام آرايه ادبي است ؟ لاجرم چون سلطان پادشاه شد اين مرد بر مركب چوبين نشست

15)       1) تمثيل         2) ترصيع         3) تضمين          4) كنايه
نکته 341
واج آرائي : تكرار يك واج ( صامت يا مصوت ) در كلمه هاي يك مصراع يا بيت به گونه اي كه آفريننده ي موسيقي دروني باشد و بر تاثير شعر بيفزايد . موسيقي برخاسته از واج آرائي صامت ها محسوس تر است .
1- واج آرائي در لغت به معني ..... است .
1) نغمه ي حروف        2) تنافر حروف     3) ستيز آوائي      4) ستيز معنائي

2- در كدام مصراع واج آرايي مي يابيد ؟
1) تو با من به بيداد كوشي همي    //    2) اي مرغ سحر عشق ز پروانه بياموز
3) واندر طلب طعمه پر و بال بياراست     //   4) مرا مادرم نام مرگ تو كرد
نکته 342
سجع : در لغت به معني آواز كبوتر است و در اصطلاح آن است كه گوينده كلمات موزون و آهنگين را درپايان جملات و عبارات بياورد ،آرايه سجع در كلامي ديده مي شود كه حداقل دو جمله باشد .

1- در كدام عبارت سجع نيست ؟
1) هر چه بكاري همان بدروي        2) هنر چه خوار آيد روزي به كار آيد
3) هرچه دير آيد دير پايد              4) هر چه نپايد دلبستگي نشايد
2- به كلمات هماهنگ آخر جملات چه مي گويند

16)      1) ايهام      2) ترصيع      3) سجع        4) مراعات نظير

نکته 343
بـه نثـر داراي سجــع ” مسجّـع يـا مسجـوع “ مي گويندوسجع درنظم مانندقافيه است در نظم.
1- مناجات نامه هاي خواجه عبدالله انصاري داراي چه نثري است ؟
1) مرسل 2) مسجع3) شكسته4) متكلف ومصنوع
2- نوع نثر در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) گلستان سعدي 2) بهارستان جامي3) كليله و دمنه نصرالله منشي4) تاريخ جهانگشاي جويني
نکته 344
سجع بر سه گونه است :
1- سجع متوازي2- سجع مطرّف 3-سجع متوازن
1- نوع سجع در كدام گزينه متفاوت است ؟
1) هنوز نگران است كه ملكش با دگران است

17)      2) طاعتش موجب قربـت است و به شكر اندرش مزيد نعمت
3) هر نفسي كـه فـرو مي رود ممـدّ حيـات است و چون بـر مي آيد مفرح ذات

18)      4) از عيب مصفّائي از شريك مبرّايي
2- در همه ي گزينه ها به جز گزينه ي ......سجع به كار رفته است .
1) از اندوه بيرون نياييد كه آماج تير بلاييد
2) با آنان بستيزيد كه رستگاريتان در آن است
3) چه جاي ملامت است كه در ديده من شايسته كرامت است
4) جرعه ي اندوه به كامم مي ريزيد و كار را به هم در مي آميزيد
نکته 345
ترصيع آن است كه گوينده كلماتش را به گونه اي تقسيم كند كه اين كلمات از جهت وزن و آهنگ ، تعداد حروف و حرف پاياني هماهنگ باشد . 1- ترصيع زماني پديد مي آيد كه همه سجع ها .........باشند .
1) متوازي       2) متوازن        3) مطرّف       4) متوازي ومطرّف

2- بيت : هم حركاتش متناسب به هم / هم خطواتش متقارب به هم ، داراي كدام آرايه ادبي است ؟
1) تشبيه       2) ترصيع       3) تمثيل       4) تضمين  
_____________________________________________________________________________________________________________

1-     اگر ابيات زير ابيات نخستين شعري ده بيتي باشند ، نام قالب اين شعر چيست ؟

     چون است حال بستان اي باد نو بهاري  //     كز بلبلان بر آمد ، فرياد بي قراري

     اي گنج تو شدارو ، با خستگان نگه كن مرهم به دست و ما را ، مجروح مي‌ گذاري 25/0

  2 - هر يك از اشعار زير در چه قالبي سروده شده است ؟

 الف) دلم بي وصل تو شادي مبيناد //  به غير از محنت آزادي مبيناد  

           خراب آباد دل بي مقدم تو     //    الهي هرگز آبادي مبيناد                                          

ب) وقت است كه در بر آشنايي بزنيم        تا بر گل و سبزه تكيه جايي بزنيم

 زان پيش كه دست و پا فرو بندد              مرگ آخر كم از آن كه دست و پايي بزنيم 5/0

3 اساسي ترين عامل پيدايي شعر چيست ؟ 25/0

4 از ميان كلمات سرو ،‌ وقت و كاج كدام يك داراي مصوت بلند است ؟ 25/0

 5 جمله‌ي زير را با كلمه‌اي مناسب كامل كنيد : شكلي كه قافيه به شعر مي‌بخشد . . . . . . . . . . . نام دارد . 25/0

 6 در بيت زير هر يك از كلمات مشخص شده ، كدام يك از اركان تشبيه هستند ؟

 تو هم چون صبحي و من شمع خلوت سحرم //  تبسمي كن و جان بين كه چون همي سپرم 5/0

7 استعاره‌هاي زير را به « تشبيه » تبديل كنيد       //    : 1) باد نفس نفس مي زد و دور مي شد

. 2) گل مي‌خنديد . 5/0

8 در مصراع زير تشبيه را بيابيد و مشخص كنيد كه مفرد است يا مركب ؟

 صلاي يوسف گل شد جهان گير 5/0

9 در مصراع زير تشبيه بليغ را مشخص كنيد و نوع آن را بنويسيد ؟

 درخت دوستي بنشان كه كام دل به بار آرد 5/0

10 طرفين تشبيه را در بيت زير تعيين كنيد ؟

« آن قطره‌ي باران كه بر افتد به گل سرخ  //    چون اشك عروسي است بر افتاده به رخسار » 5/0

 11 نوع استعاره را در هر يك از ابيات زير تعيين كنيد ؟

الف) هر كو نكاشت مهر و زخوبي گلي نچيد //  در رهگذار باد نگهبان لاله بود

ب) مرا برف باريده بر پر زاغ نشايد چو بلبل تماشاي باغ 5/0

12 در كدام يك از ابيات زير مجاز ، استعاره است و استعاره از چيست ؟

 الف) عالم از شور و شر عشق خبر هيچ نداشت  // فتنه انگيز جهان نرگس جادوي تو بود

 ب) از تو به كه نالم كه دگر داور نيست  //   وز دست تو هيچ دست بالاتر نيست 5/0 

 13 در بيت زير چند استعاره به كار رفته است و چه نوع استعاره‌اي هستند ؟

  ديده عقل مست تو ، چرخه‌ي چرخ پست تو  // گوش طرب به دست تو ، بي تو به سر نمي‌شود 5/0

14در بيت زير ، در كدام كلمه تشخيص به كار رفته است ؟ چرا ؟

الا اي باد شبگيري بگو آن ماه مجلس را //   تو آزادي و خلقي در غم رويت گرفتاران 5/0

15\در بيت زير كدام واژه در معناي مجازي به كار رفته است ؟ قرينه‌ي آن چيست ؟

طاقت سُر بريدنم باشد         وز حبيبم سر بريدن نيست 5/0

 16 در بيت زير مجاز را مشخص كنيد و علاقه و قرينه‌ي آن را هم بنويسيد :

شبي ياد دارم كه چشمم نخفت //  شنيدم كه پروانه با شمع گفت 75/0

17 كدام پاسخ به ترتيب درباره ي حقيقت يا مجاز بودن واژه ي « سر » درست است ؟

 ما را سري است با تو كه گر خلق روزگار //     دشمن شوند و سر برود هم بر آن سريم

الف) حقيقت ،‌ مجاز ، مجاز                                          ب) مجاز ، حقيقت ، مجاز

ج) مجاز ، مجاز ، مجاز 5/0

 18 در بيت زير كنايه را مشخص كرده و مفهوم آن را بيان كنيد :

 چو بشنيد بيچاره بگريست زار / كه اي خواجه دستم ز دامن بدار 5/0

 19 در بيت زير كنايه‌ها را مشخص كنيد و مفهوم آنها را بنويسيد :

 چنين است رسمِ سراي درشت  // گهي پشت بر زين ، گهي زين به پشت 1

20 در بيت زير چه واجي عامل ايجاد موسيقي دروني شعر شده است ، آن را مشخص كنيد و نام آرايه‌اي را كه از اين تكرار واج حاصل شده بنويسيد .

 پرورده‌ي عشق شد سرشتم           جز عشق مباد سرنوشتم 5/0 

21 در عبارت زير بين كدام كلمات سجع به كار رفته است ؟ نوع هر سجع را مشخص كنيد :

گاه از ديدن خط مكتوب منتعش گاه از نديدن روي مطلوب مشتعل . 1

 22 در عبارت زير آرايه‌ي موازنه به كار رفته است يا ترصيع ؟ (دليل خود را ذكر كنيد)

در دام تو محبوسم در دست تو مغلوبم //  وز ذوق تو مدهوشم در وصف تو حيرانم 5/0

23 موازنه‌اي كه سجع هاي پديد آورنده آن همه متوازي باشند . . . . . . . . . . . . نام دارد . 25/0

24-انواع استعاره را در بيت زير مشخص كنيد

: اي نسيم سحر آرامگه يار كجاست // منزل آن مه عاشق كش عيار كجاست 5/0

25 در هر يك از مصراع‌هاي زير كلماتي را كه جناس ناقص دارند ، مشخص كنيد و نوع جناس ناقص را نيز بنويسيد

 الف) سرو چمان من چرا ميل چمن نمي‌كند

 ب) ياد ياران يار را ميمون بود             ج) گل از خارم بر آوردي و خار از پاي و پاي از گل 5/1

 26 جناس را در بيت زير مشخص كنيد و نوع آن را بنويسيد ؟

هر كه گويد كلاغ چون باز است  // نشنوندش كه ديده‌ها باز است 5/0

27- در اشعار زير آرايه‌ي تكرار ، تصدير و اشتقاق را مشخص كنيد ؟

الف) گل خندان كه نخندد چه كند ؟    علم از مشك نبندد چه كند ؟

 ب) طيران مرغ ديدي كه تو زپاي بند و شهوت   //   بدر آي تا ببيني طيران آدميت

 پ) اي جانِ جانِ جان ما نامديم از بهر نان       //    بر جه ، گدارويي مكن در بزم سلطان ، ساقيا

ت) چشم آسايش كه دارد از سپهر تيزرو             //    ساقيا ، جامي به من ده تا بياسايم دُمي 1

28- در بيت زير چه آرايه‌هايي به كار رفته است ؟ (ذكر دو مورد كافي است)

زان سوي بحر آتش گر خواني ام به لطف  //   رفتن به روي آتشم از آب خوش تر است 5/0

29- در بيت زير آرايه‌ي مراعات نظير را بيابيد و بنويسيد كه تناسب واژه‌ها از چه جهت است ؟

هر كو نظري دارد با يار كمان ابرو   //     بايد كه سپر باشد ، پيش همه پيكان‌ها 5/0

30 در كدام يك از گزينه‌هاي زير آرايه‌ي تلميح به كار نرفته است ؟

الف) ميان خسرو و شيرين شكر كجا گنجد ؟        //          ب) پدرم روضه‌ي رضوان به دو گندم بفروخت

ج) پوردستان جان ز چاه نابراد رد ز نخواهد برد     //          د) مرا شكر منه و گل مريز در مجلس 25/

 31- بارزترين آرايه ي ادبي عبارت زير چيست ؟

درويش بي معرفت نيارامد تا فقرش به كفر انجامد ، « كاد الفقر ان يكون كفرا » « سعدي » 5/0

32- در عبارت زير چه آرايه‌اي به كار رفته است ؟

سخن در ميان دو دشمن چنان گوي كه اگر دوست گردند ، شرم زده نباشي . 25/0

33- در عبارات زير چه آرايه‌هايي به كار رفته است ؟ (ذكر دو دليل كافي است)

از تهي سرشار ، جويبار لحظه‌ها جاري است . چون سبوي تشنه كاندر خواب بيند آب و اندر آب بيند سنگ دوستان و دشمنان را مي شناسم من ،‌ زندگي را دوست مي‌دارم ،‌ مرگ را دشمن 5/0

34- آرايه‌ي ،‌ حس آميزي ، را در عبارت زير مشخص كنيد

. «‌ با من بيا خيابان تا بشنوي بوي زمستاني كه در باغ رخنه كرده » 5/0

 35- آرايه ي ايهام را در بيت زير نشان دهيد و معاني مختلف آنرا بنويسيد .

جان ريخته شد با تو ، آميخته شد با تو  // چون بوي تو دارد جان ، جان را هله بنوازم 75/

36- در كدام گزينه ي زير ايهام وجود ندارد ؟

 الف) شاعر همه ز ليلي و مجنون كند حديث / /    كو را خبر ز مخزن اسرار ما نبود

 ب) ما قصه ي سكندر و دارا نخوانده‌ايم  //   از ما به جز حكايت مهر و وفا مپرس

 ج) حريف عهد مودت شكست و من نشكستم/ /     خليل بيخ ارادت بريد و من نبريدم

د) اي دمت عيسي ، دم از دوري مزن//         من غلام آن كه دور انديش نيست 25/

 37- در هر يك از ابيات زير چه نوع لف و نشري به كار رفته است ؟

الف) آن نه زلف است و بنا گوش كه روز است و شب است   //     و آن نه بالاي صنوبر كه درخت رطب است

 ب) اي نور چشم مستان ، در عين انتظارم  //    چنگي حزين و جامي بنواز يا بگردان 5/0

38- در بيت زير كدام آرايه به كار رفته است ؟

به صدق كوش كه خورشيد زايد از نفست/ كه از دروغ سيه روي گشت صبح نخست 5/